Poniżej przedstawiamy podstawowe informacje na temat procedury Niebieskiej Karty jako narzędzia przeciwdziałania przemocy.
Procedura „Niebieska Karta” została uregulowana na gruncie Ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie z dnia 29 lipca 2005 r. (Dz.U. 2005 nr 180 poz. 1493) oraz w Rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 13 września 2011 r. w sprawie procedury „Niebieskie Karty” oraz wzorów formularzy „Niebieska Karta”.
Procedura „Niebieskiej Karty” zostaje wszczęta poprzez uzupełnienie formularza „A” przez jednego z przedstawicieli podmiotów określonych w art. 9d ust. 2 ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie tj. :
-Policji;
-Pomocy społecznej (Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, Powiatowe Centrum Pomocy Rodzinie)
-Oświaty (Szkoła, Przedszkole, Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna itd)
-Ochrony zdrowia (Lekarz rodzinny, Szpital, Poradnia Zdrowia Psychicznego itd)
Gminnej lub Miejskiej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych.
Wszczęcie, prowadzenie i zakończenie procedury nie jest w żaden sposób uzależnione od zgody osoby doznającej przemocy. Podstawą wszczęcia procedury „Niebieskie Karty” jest art. 9d ust. 4 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie, zgodnie z którym wszczęcie procedury „Niebieskie Karty” następuje przez wypełnienie formularza „Niebieska Karta” w przypadku powzięcia, w toku prowadzonych czynności służbowych lub zawodowych, podejrzenia stosowania przemocy wobec członków rodziny lub w wyniku zgłoszenia dokonanego przez członka rodziny lub przez osobę będącą świadkiem przemocy w rodzinie.
W rozumieniu Ustawy z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie przez członka rodziny rozumiemy osobę najbliższą w rozumieniu art. 115 § 11 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks Karny tj. małżonka, wstępnego, zstępnego, rodzeństwo, powinowatego w tej samej linii lub stopniu, osobę pozostająca w stosunku przysposobienia oraz jej małżonka, osobę pozostająca we wspólnym pożyciu, a także inną osobę wspólnie zamieszkującą lub gospodarującą.
Jest to bardzo szerokie rozumienie pojęcia członka rodziny. Wystarczającym warunkiem do zakwalifikowania dwóch osób jako członków rodziny jest wspólne zamieszkiwanie.
Zgłaszającym podejrzenie stosowania przemocy w rodzinie może być każdy – inny członek rodziny, sąsiad, czy inna osoba będąca świadkiem takiego zdarzenia.
Najczęściej spotykane formy przemocy domowej, stanowiące przesłankę do założenia „Niebieskiej Karty” to m.in.
Stosowanie przemocy fizycznej, np. bicie, kopanie, szarpanie, popychanie policzkowanie
Stosowanie przemocy psychicznej, np.: zastraszanie, grożenie, wyzwiska, przekleństwa, poniżanie, szydzenie, wyśmiewanie, wywoływanie poczucia winy, kontrolowanie/zabranianie kontaktów z innymi osobami.
Stosowanie przemocy seksualnej, np. :zmuszanie do niechcianych zachowań seksualnych,
poniżające obmacywanie, obłapywanie, zmuszanie do oglądania filmów pornograficznych.
Inne zachowania takie jak: niszczenie rzeczy osobistych, demolowanie mieszkania,
wynoszenie sprzętów domowych i sprzedawanie ich, nie dostarczanie środków finansowych na utrzymanie, zabieranie środków finansowych, pozostawianie bez opieki osoby, która z powodu choroby, niepełnosprawności bądź wieku nie może samodzielnie zaspokoić swoich potrzeb, zmuszanie do picia alkoholu, zmuszanie do zażywania narkotyków, środków odurzających.
Wszczęcie procedury „Niebieska Karta” może być przesunięte w czasie ze względu na stan zdrowia, zagrożenie życia lub zdrowia lub nieobecność osoby, co do której istnieje uzasadnione przekonanie, że została dotknięta przemocą w rodzinie.
Osoba, co do której istnieje uzasadnione podejrzenie, że została dotknięta przemocą w rodzinie, otrzymuje od osoby wszczynającej procedurę (przedstawiciela jednego z wyżej wymienionych podmiotów) formularz „B” – zawierający pouczenie o podstawowych informacjach dotyczących przemocy oraz wskazanie miejsc, w których osoba dotknięta zjawiskiem przemocy domowej może zwrócić się o pomoc.
Kolejnymi czynnościami jest zaproszenie na posiedzenie zespołu/grupy osoby, co do której istnieje przypuszczenie że została dotknięta przemocą w rodzinie oraz wezwanie osoby, co do której istnieje podejrzenie, że stosuje przemoc domową.
W czasie spotkania z osobą, co do której istnieje przypuszczenie, że została dotknięta przemocą w rodzinie wypełnia się formularz „Niebieska Karta C” – plan pomocy rodzinie.
Formularz ten zawiera przykładowe propozycje działań, takie jak: systematyczne wizyty Policji sprawdzające stan bezpieczeństwa osoby doznającej przemocy, skierowanie do udziału w grupach wsparcia dla osób współuzależnionych, skierowanie osoby, co do której istnieje podejrzenie, że jest dotknięta przemocą w rodzinie, do placówki dla ofiar przemocy w rodzinie, w szczególności do specjalistycznego ośrodka wsparcia dla ofiar przemocy w rodzinie. Podczas spotkania z osobą doznającą przemocy możliwe jest podjęcie przez nią pewnych zobowiązań. Ich niewykonanie nie rodzi żadnych konsekwencji, a w szczególności nie jest możliwa odmowa udzielenia wsparcia takiej osobie.
W czasie spotkania z osobą, co do której istnieje przypuszczenie, że stosuje przemoc domową wypełnia się formularz „Niebieska Karta D”. Odmiennie niż w przypadku osoby doznającej przemocy. Możliwe jest podjęcie określonych działań w przypadku niewywiązywania się przez niego z zobowiązań. Bierna postawa sprawcy przemocy spowoduje zawiadomienie o stosowaniu przemocy prokuratury/Policji oraz Sądu Rodzinnego.
